Zastępcza kara pozbawienia wolności jest zarządzana przez sąd po uprawomocnieniu się wyroku skazującego w sytuacji, gdy skazany uchyla się od wykonania kary orzeczonej w wyroku. Zastępcza kara pozbawienia wolności może zostać orzeczona zamiast kary o charakterze wolnościowym, tj. kary ograniczenia wolności lub kary grzywny. Wykonywanie kary ograniczenia wolności polegającej przede wszystkim na wykonaniu pracy społecznie użytecznej jest kontrolowane przez zawodowego kuratora sądowego oraz przez sąd. Jeśli skazany na karę ograniczenia wolności, kary tej nie wykonuje i unika kontaktu z kuratorem, wówczas Sąd wszczyna postępowanie sądowe, na skutek którego zamienia karę ograniczenia wolności na karę pozbawienia wolności i kieruje skazanego do zakładu karnego.

Kara ograniczenia wolności może polegać na:

• obowiązku świadczenia przez skazanego kontrolowanej, nieodpłatnej pracy społecznie użytecznej; 

• potrącaniu skazanemu od 10 do 25% wynagrodzenia pracowniczego miesięcznie na cel społeczny ustalony przez sąd.  

Wykonywanie prac społecznie użytecznych i potrącanie wynagrodzenia w ramach kary ograniczenia wolności może zostać przez sąd orzeczone łącznie, lub osobno. Kara ograniczenia wolności orzekana jest przez sąd w wymiarze od 1 miesiąca do 2 lat w godzinowym wymiarze do przepracowania od 20 do 40 godzin miesięcznie.

Po uprawomocnieniu się wyroku skazującego na karę ograniczenia wolności, sąd przesyła wyrok sądowemu kuratorowi zawodowemu, który kontaktuje się ze skazanym w celu ustalenia rodzaju, miejsca i terminu wykonywania prac społecznie użytecznych.

Bardzo ważne jest podanie przez skazanego aktualnego adresu do doręczeń korespondencji. Trzeba pamiętać, że sąd doręcza korespondencję skazanemu na ostatni podany przez niego adres i to na skazanym ciąży obowiązek bieżącego informowania sądu o zmianie swojego adresu w trakcie wykonywania kary. Doręczenie korespondencji na nieaktualny adres, uznawane jest przez sąd za skuteczne, jeśli brak jest w aktach sprawy aktualizacji adresu przez skazanego.

Brak nawiązania kontaktu z kuratorem, spowodowany chociażby brakiem odbioru korespondencji z winy skazanego, może spowodować skierowanie przez kuratora do sądu wniosku o zamianę kary ograniczenia wolności na zastępczą karę pozbawienia wolności. Dzieje się tak w przypadku, gdy skazany:

unika kontaktu z kuratorem i nie stawia się na jego wezwania; 

składa przed kuratorem oświadczenie o braku zgody na podjęcie się prac społecznych; 

nie podejmuje pracy w wyznaczonych przez kuratora terminach, lub w inny sposób uchyla się o wykonania ciążących na nim obowiązków wynikających z wyroku.  

Po wpłynięciu do sądu wniosku sądowego kuratora zawodowego, wyznaczane jest posiedzenie sądowe, na które wzywany jest skazany, prokurator i zawodowy kurator sądowy. Jeśli sąd uzna, że skazany uchyla się od wykonania kary ograniczenia wolności, może zarządzić zamianę tej kary na karę pozbawienia wolności. W sytuacji w której kara ograniczenia wolności została już przez skazanego w części wykonana, sąd zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności w wymiarze pozostałym do wykonania, przyjmując, że jeden dzień pozbawienia wolności odpowiada karze dwóm dniom ograniczenia wolności.

W sytuacji w której osoba najbliższa trafia do zakładu karnego z powodu zarządzenia przez sąd zastępczej kary pozbawienia wolności, pomocne może okazać się skorzystanie z pomocy profesjonalnego obrońcy, który będzie w stanie nie tylko dotrzeć do skazanego w zakładzie karnym i ustalić ze skazanym przebieg wykonywania kary, ale również ustalić czy w danej sytuacji możliwe jest podjęcie dodatkowych kroków takich jak złożenie zażalenia na postanowienie sądu lub wniosku o wstrzymanie wykonania kary pozbawienia wolności. Wstrzymanie wykonania kary przez sąd powoduje zwolnienie skazanego z zakładu karnego, jednak nie w każdej sytuacji jest możliwe.

Nie można wykluczyć przypadków w których po wydaniu wyroku skazującego okazuje się, że skazany nie jest w stanie wykonać kary ograniczenia wolności. Mogą za tym przemawiać różne względy, chociażby natury zdrowotnej. W takich przypadkach, aby uniknąć zamiany kary ograniczenia wolności wolności w karę pozbawienia wolności należy zwrócić się do sądu z wnioskiem o odroczenie wykonania kary lub udzielenie przez sąd przerwy w odbywaniu kary. Wniosek taki należy szczegółowo uzasadnić oraz dołączyć do niego dokumenty potwierdzające okoliczności podane we wniosku, np. dokumentację medyczną skazanego.

Sąd może przychylić się do wniosku skazanego i odroczyć wykonanie kary ograniczenia wolności na okres do 6 miesięcy, jeżeli uzna, że natychmiastowe wykonanie kary ograniczenia wolności pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki.

Jeżeli stan zdrowia skazanego stoi na przeszkodzie do wykonania kary ograniczenia wolności, sąd może zadecydować o udzieleniu skazanemu przerwy w odbywaniu kary do czasu ustania przeszkody. 

Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w sprawie odroczenia wykonywania kary lub orzeczenia zastępczej kary pozbawienia wolności,
umów się na konsultację.